Nền Kinh Tế Hoạt Động Như Thế Nào?
Nền kinh tế là một mạng lưới tương tác phức tạp liên tục định hình cách con người sống, làm việc, tiêu dùng, và hơn thế nữa. Nền kinh tế ảnh hưởng đến toàn bộ thế giới của chúng ta, từ giá cả hàng hóa và dịch vụ hàng ngày đến tỷ lệ việc làm, sự thịnh vượng của các quốc gia và hiệu quả hoạt động của các tập đoàn lớn. Dù quan trọng và có sức ảnh hưởng lớn tới vậy, nền kinh tế đối với nhiều người vẫn rất phức tạp và bí ẩn.
Nền kinh tế là gì?
Nền kinh tế là một khái niệm rộng bao gồm việc sản xuất, mua/bán, phân phối và tiêu thụ hàng hóa, là một lực lượng điều hành và duy trì xã hội ngày nay. Nền kinh tế bao gồm các công ty, doanh nghiệp, ngân sách và mọi thứ khác nhằm đáp ứng nhu cầu của công chúng và các công ty khác.
Ví dụ, một doanh nghiệp tạo ra một sản phẩm nhất định rồi bán cho một doanh nghiệp khác làm nguyên liệu thô để tạo ra sản phẩm. Sau đó, doanh nghiệp thứ hai này lại bán sản phẩm cho một doanh nghiệp thứ ba, doanh nghiệp này có thể tăng thêm giá trị cho sản phẩm và cuối cùng bán sản phẩm cho người tiêu dùng cuối cùng. Đây được coi là một chuỗi các sự kiện. Cung và cầu ở bất cứ bước nào cũng sẽ ảnh hưởng đến những bước khác.
Do nền kinh tế là một thuật ngữ mang nghĩa rộng, không dễ để kể ra tất cả mọi thứ mà thuật ngữ này bao hàm. Tuy nhiên, có thể nói rằng nền kinh tế chịu trách nhiệm điều hành thế giới, khiến thế giới trở thành một thế giới như chúng ta biết ngày nay.
Ai tạo nên nền kinh tế?
Tất cả những người chi tiền để mua sản phẩm đều là một phần của nền kinh tế. Tất cả những người sản xuất và bán sản phẩm cũng là một phần của nền kinh tế. Không ít thì nhiều, tất cả chúng ta - các cá nhân, tập thể, doanh nghiệp và thậm chí toàn bộ các chính phủ - đều đóng góp vào nền kinh tế. Theo đó, tất cả các nhân tố đóng góp vào nền kinh tế có thể được phân loại thành ba khu vực:
Khu vực sơ chế
Khu vực chính là khu vực liên quan đến việc khai thác tài nguyên thiên nhiên, bao gồm khai thác kim loại và khoáng sản, trồng trọt, khai thác gỗ, v.v. Khu vực này sản xuất nguyên liệu thô, sau đó được vận chuyển đến khu vực thứ cấp.
Khu vực thứ hai
Khu vực thứ hai liên quan đến chế biến, chế tạo và sản xuất. Khu vực này sử dụng nguyên liệu thô để tạo ra sản phẩm. Một số sản phẩm này sau đó được bán cho người dùng cuối, trong khi những sản phẩm khác chỉ là thành phần của các sản phẩm phức tạp hơn cần được sản xuất thêm.
Khu vực thứ ba
Cuối cùng, khu vực thứ ba là khu vực bao gồm nhiều loại dịch vụ, chẳng hạn như phân phối và quảng cáo. Một số người tin rằng lĩnh vực này có thể được chia thành các khu vực bậc bốn và bậc năm. Hai phân ngành này đã được giới thiệu để phân biệt rõ hơn giữa các dịch vụ khác nhau của khu vực thứ ba. Tuy nhiên, sự phân chia ba lĩnh vực nói chung là mô hình được chấp nhận rộng rãi.
Nền kinh tế hoạt động như thế nào?
Hiểu cách thức hoạt động của nền kinh tế là rất quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách, nhà kinh tế và lãnh đạo doanh nghiệp. Không chỉ thế, việc hiểu về nền kinh tế cũng hữu ích cho tất cả mọi người, vì tất cả chúng ta đều bị ảnh hưởng bởi nền kinh tế. Do đó, mỗi chúng ta nên hiểu về lý thuyết kinh tế và về các lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và các hệ thống. Với kiến thức đó, bạn có thể đưa ra quyết định sáng suốt, dự đoán xu hướng và định hình bối cảnh tài chính.
Điều đầu tiên cần lưu ý là các nền kinh tế vận hành theo chu kỳ bùng nổ và suy thoái. Về cơ bản, mọi thứ xuất hiện, phát triển, đạt đến đỉnh cao và sau đó đi xuống. Lặp đi lặp lại như vậy.
Bốn giai đoạn của một chu kỳ kinh tế
Chu kỳ kinh tế thường được chia thành bốn giai đoạn sau:
Mở rộng kinh tế — Thị trường còn trẻ, đang phát triển và lạc quan trong giai đoạn mở rộng kinh tế ban đầu. Giai đoạn này thường đến sau một cuộc khủng hoảng, mang đến cho mọi người hy vọng mới. Nhu cầu về hàng hóa tăng lên, giá cổ phiếu của các công ty tăng lên và tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống. Điều này dẫn đến sự gia tăng sản xuất, thương mại, đầu tư và tiêu dùng, cuối cùng thúc đẩy cung và cầu.
Giai đoạn bùng nổ — Đây là giai đoạn thứ hai của chu kỳ khi năng lực sản xuất được tối đa hóa. Đó là giai đoạn đưa nền kinh tế đến đỉnh cao. Giá hàng hóa và dịch vụ ngừng tăng, doanh số bán hàng bị đình trệ và các công ty nhỏ hơn biến mất do mua lại, sáp nhập, v.v. Thật thú vị, những người tham gia thị trường vẫn tích cực, nhưng kỳ vọng về tương lai thì lại tiêu cực. Nền kinh tế thường đạt đến đỉnh điểm vào cuối giai đoạn bùng nổ.
Suy thoái — Suy thoái là giai đoạn thứ ba khi những kỳ vọng tiêu cực từ giai đoạn bùng nổ bắt đầu xuất hiện. Chi phí đột nhiên cao hơn và nhu cầu giảm xuống. Áp lực chi phí đối với bản thân các công ty tăng lên nên lợi nhuận có xu hướng giảm xuống. Giá cổ phiếu cũng bắt đầu giảm, dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp cao hơn, số lượng các công việc bán thời gian thì tăng và thu nhập thì giảm. Chi tiêu của người dân trong giai đoạn này cũng giảm đáng kể, và hầu như không có bất kỳ khoản đầu tư nào.
Khủng hoảng — giai đoạn cuối cùng. Giai đoạn này gây ra sự bi quan cho tất cả những người tham gia thị trường, ngay cả khi có những tín hiệu tích cực cho tương lai. Giai đoạn này thường đi kèm với một số loại khủng hoảng kinh tế. Các công ty bị ảnh hưởng, vốn chủ sở hữu của giảm xuống, lãi suất trên vốn tăng lên, nhiều doanh nghiệp phá sản và nộp đơn xin phá sản. Khi sự khủng hoảng lên đến đỉnh điểm, giá trị của đồng tiền cũng giảm theo. Tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt, giá cổ phiếu sụp đổ và có rất ít hoặc gần như không có khoản đầu tư nào.
Ba loại chu kỳ kinh tế
Mặc dù bốn giai đoạn đã đề ở trên thường nhất quán, nhưng độ dài của chúng có thể thay đổi khá nhiều. Trên thực tế, có ba loại chu kỳ kinh tế:
Chu kỳ theo mùa — Chu kỳ theo mùa là chu kỳ ngắn nhất trong ba chu kỳ và thường chỉ kéo dài vài tháng. Mặc dù vậy, tác động của chúng đối với nền kinh tế vẫn có thể khá mạnh mẽ. Đặc điểm của loại chu kỳ này bao gồm những thay đổi theo mùa về nhu cầu, tác động đến các lĩnh vực nhất định của nền kinh tế và khả năng dự đoán nhất định.
Biến động kinh tế — Biến động kinh tế có xu hướng kéo dài trong nhiều năm, xuất phát từ sự mất cân bằng giữa cung và cầu. Sự mất cân bằng này thường đến khá muộn, vì vậy các vấn đề kinh tế thường không được chú ý cho đến khi quá muộn. Những biến động trong chu kỳ này có xu hướng tác động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế, vốn phải mất nhiều năm để phục hồi. Giai đoạn này được biết đến với sự khó đoán định, mức cao và mức thấp bất thường và khả năng gây ra khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng.
Biến động cấu trúc — Biến động cấu trúc là loại tồn tại lâu nhất, thường kéo dài nhiều thập kỷ. Chúng có xu hướng xảy ra do những đổi mới kỹ thuật và xã hội cũng như những cuộc cách mạng trong những lĩnh vực này. Đây là một chu kỳ kéo dài cả thế hệ mà không khoản tiết kiệm nào có thể bù đắp được, và thường có xu hướng dẫn đến tình trạng nghèo đói và mức thất nghiệp nghiêm trọng. Về mặt tích cực, những thay đổi công nghệ diễn ra sau đó có xu hướng dẫn đến sự đổi mới lớn hơn.
Những yếu tố nào ảnh hưởng đến nền kinh tế?
Có hàng chục, nếu không muốn nói là hàng trăm yếu tố ảnh hưởng đến nền kinh tế. Một số yếu tố ảnh hưởng đến nền kinh tế nhiều hơn, số khác ít hơn, nhưng tất cả chúng đều có ít nhất một số tác động. Mỗi lần ai đó mua bất kỳ sản phẩm nào đều là góp phần tạo ra nhu cầu. Trong khi đó, ở quy mô kinh tế vĩ mô, các chính sách của chính phủ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế của cả một quốc gia.
Khi thảo luận về một số yếu tố quan trọng nhất đối với nền kinh tế, chúng ta có thể xem xét những yếu tố sau:
Các chính sách của chính phủ
Sử dụng các chính sách khác nhau, các chính phủ có thể tác động nghiêm trọng đến sự phát triển của nền kinh tế. Ví dụ, chính sách tài khóa cho phép chính phủ đưa ra các quyết định liên quan đến thuế và chi tiêu. Ngoài ra còn có chính sách tiền tệ, đề cập đến các hoạt động của ngân hàng trung ương ảnh hưởng đến số lượng tiền và tín dụng trong một nền kinh tế. Thông qua những công cụ này, các chính phủ có thể kích thích các nền kinh tế hoặc giảm bớt những nền kinh tế quá nóng bằng sức mua.
Lãi suất
Lãi suất thể hiện chi phí vay tiền, có thể tác động mạnh đến chi tiêu của người tiêu dùng và đầu tư của các công ty. Ở nhiều nước phát triển, vay tiền rồi trả lại đã trở thành cách mọi người tương tác với thế giới. Các khoản tín dụng hoặc khoản vay rất phổ biến đối với người tiêu dùng, cho phép họ bắt đầu kinh doanh, mua ô tô hoặc tài sản, trả nợ đại học hoặc y tế, v.v.
Đương nhiên, lãi suất thấp hơn có nghĩa là vay tiền ít tốn kém hơn. Điều này khuyến khích nhiều người vay tiền và tiêu tiền hơn, từ đó giúp tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, việc vay mượn trở nên đắt đỏ hơn khi lãi suất cao, dẫn đến tăng trưởng kinh tế kém hơn.
Thương mại quốc tế
Một đóng góp lớn khác cho nền kinh tế là thương mại quốc tế. Đây là thương mại giữa các quốc gia khác nhau, nơi hàng hóa và dịch vụ được trao đổi, có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nếu hai quốc gia có nguồn tài nguyên khác nhau và mỗi quốc gia thiếu những thứ mà quốc gia kia có, thì cả hai đều có thể phát triển thịnh vượng thông qua thương mại. Tuy nhiên, điều này có thể gây ra hậu quả tiêu cực, chẳng hạn như mất việc làm trong một số ngành công nghiệp.
Kinh tế vi mô và Kinh tế vĩ mô
Nền kinh tế có thể được chia thành kinh tế vĩ mô và kinh tế vi mô. Kinh tế học vi mô tập trung nhiều vào cung và cầu và các yếu tố khác có thể xác định mức giá, chẳng hạn như tác động của GDP đối với tỷ lệ thất nghiệp. Đây cũng là nơi các bộ phận của nền kinh tế, chẳng hạn như các thị trường riêng lẻ, được xem xét.
Ngược lại, kinh tế học vĩ mô xem xét các tương tác lớn hơn nhiều của những ảnh hưởng này và quan tâm đến tác động trên quy mô lớn hơn. Kinh tế vi mô xem xét hiệu suất của người tiêu dùng, nhân viên và công ty, trong khi kinh tế vĩ mô tập trung vào toàn bộ các chính phủ. Kinh tế học vĩ mô nghiên cứu tiêu dùng quốc gia, cán cân thương mại, tỷ giá hối đoái, tỷ lệ thất nghiệp và lạm phát. Cuối cùng, kinh tế vĩ mô liên quan đến nền kinh tế toàn cầu.
Làm sáng tỏ sự phức tạp về kinh tế
Có lẽ không ai có thể phủ nhận sự phức tạp của nền kinh tế. Đây là một khía cạnh sống động, không ngừng phát triển, quyết định sự thịnh vượng của bất kỳ xã hội nào và toàn thế giới. Khám phá của chúng ta về việc "nền kinh tế hoạt động như thế nào" đã làm sáng tỏ bản chất phức tạp và liên kết với nhau của các hệ thống kinh tế. Tuy nhiên, luôn luôn có rất nhiều điều để tìm hiểu và khám phá về nền kinh tế.
Câu hỏi thường gặp
Nền kinh tế là gì?
Nền kinh tế là một hệ thống phức tạp xoay quanh việc sản xuất, phân phối và tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ. Đây là một hệ thống năng động, liên tục thay đổi và phát triển bao gồm tất cả các cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ trên toàn thế giới.
Nền kinh tế hoạt động như thế nào?
Nền kinh tế làm cho thế giới quay vòng, nhưng thứ thúc đẩy nền kinh tế là cung và cầu. Cung và cầu là trung tâm của nền kinh tế - người tiêu dùng yêu cầu sản phẩm và nhà sản xuất tạo ra sản phẩm. Có một số yếu tố ảnh hưởng đến nền kinh tế, chẳng hạn như chính sách của chính phủ, lãi suất và thương mại quốc tế.
Sự khác biệt giữa kinh tế vi mô và kinh tế vĩ mô là gì?
Các nền kinh tế trên thế giới được chia thành kinh tế vi mô và kinh tế vĩ mô. Kinh tế vi mô đề cập đến các cá nhân, hộ gia đình hoặc các công ty đơn lẻ. Kinh tế vĩ mô xem xét nền kinh tế của toàn bộ các quốc gia và cách chúng ảnh hưởng lẫn nhau.
© 2025 OKX. Bài viết này có thể được sao chép hoặc phân phối toàn bộ, hoặc trích dẫn các đoạn không quá 100 từ, miễn là không sử dụng cho mục đích thương mại. Mọi bản sao hoặc phân phối toàn bộ bài viết phải ghi rõ: “Bài viết này thuộc bản quyền © 2025 OKX và được sử dụng có sự cho phép.” Nếu trích dẫn, vui lòng ghi tên bài viết và nguồn tham khảo, ví dụ: “Tên bài viết, [tên tác giả nếu có], © 2025 OKX.” Một số nội dung có thể được tạo ra hoặc hỗ trợ bởi công cụ trí tuệ nhân tạo (AI). Không được chỉnh sửa, chuyển thể hoặc sử dụng sai mục đích bài viết.
Bài viết liên quan
Xem thêm
Giải thích về công cụ phái sinh Bitcoin: Hợp Đồng Futures Kỳ Hạn, Futures Vĩnh Cửu và Quyền Chọn
Phái sinh là chứng khoán hoặc hợp đồng có thể giao dịch với giá trị phụ thuộc vào tài sản cơ sở. Trong hầu hết trường hợp đối với công cụ phái sinh tiền mã hoá, tài sản cơ sở là Bitcoin (BTC), hoặc các loại tiền mã hóa hàng đầu khác.
Nói chung, phái sinh là công cụ tài chính phức tạp, thường có rủi ro cao, hữu ích cho việc quản lý rủi ro thông qua phòng ngừa rủi ro.
Phái sinh truyền thống
Trong khi những thị trường truyền thống đã sử dụng nhiều hình thức phái sinh khác nhau trong hàng nghìn năm, thì các hình thức hiện đại của giao dịch phái sinh có thể bắt nguồn từ những năm 1970 và 1980, khi Sở giao dịch hàng hóa Chicago (CME) và Hội đồng thương mại Chicago (CBOT) giới thiệu hợp đồng futures kỳ hạn.
Các loại công cụ phái sinh phổ biến nhất bao gồm hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn và quyền chọn, dựa trên nhiều loại tài sản, bao gồm cổ phiếu, tiền tệ, trái phiếu và hàng hóa. Với số lượng lớn công cụ phái sinh hiện có, rất khó xác định quy mô của thị trường, ước tính từ hàng nghìn tỷ đến hơn một triệu tỷ USD.
Hợp đồng Futures Bitcoin
Trong số những công cụ phái sinh tiền mã hóa, hợp đồng futures Bitcoin là hợp đồng đầu tiên trở nên phổ biến và vẫn được giao dịch nhiều nhất về khối lượng. Hợp đồng tương lai BTCđã được giao dịch trên các nền tảng nhỏ hơn vào đầu năm 2012, nhưng phải đến năm 2014, nhu cầu ngày càng tăng đã thúc đẩy các sàn giao dịch lớn, cụ thể là CME Group Inc và Cboe Global Markets Inc, tham gia.
Hiện nay, hợp đồng futures Bitcoin là một trong những công cụ được giao dịch phổ biến nhất trong ngành, và các sàn giao dịch hàng đầu như OKX ghi nhận khối lượng giao dịch hằng ngày đạt hàng tỷ USD.
Hợp đồng futures Bitcoin là gì?
Hợp đồng futures là thỏa thuận giữa hai bên — thường là hai người dùng trên một sàn giao dịch — để mua và bán tài sản cơ sở (trong trường hợp này là BTC) với mức giá đã thỏa thuận trước (giá kỳ hạn), vào một ngày nhất định trong tương lai.
Mặc dù các nội dung chi tiết hơn có thể khác biệt giữa các sàn giao dịch, nhưng hợp đồng futures về cơ bản vẫn dựa trên nguyên tắc - hai bên đồng ý cố định giá của tài sản cơ sở cho giao dịch trong tương lai.
Để thuận tiện, hầu hết sàn giao dịch không yêu cầu người nắm giữ hợp đồng futures nhận tài sản cơ sở thực tế (chẳng hạn như thùng dầu hoặc vàng miếng) sau khi hợp đồng đáo hạn, mà thay vào đó hỗ trợ thanh toán bằng tiền mặt.
Tuy nhiên, hợp đồng futures Bitcoin được thanh toán vật lý, chẳng hạn như hợp đồng do Bakkt - Sàn Giao Dịch Liên Lục Địa (ICE) cung cấp, đang ngày càng phổ biến, vì việc chuyển đổi Bitcoin thực sự có thể được thực hiện tương đối dễ dàng so với hầu hết các loại hàng hóa.
Hợp đồng futures Bitcoin hoạt động như thế nào?
Hãy cùng tìm hiểu giao dịch hợp đồng futures BTC trên OKX. Trước hết, thị trường tương lai hằng tuần chỉ đơn giản là người nắm giữ hợp đồng đang đặt cược vào giá Bitcoin trong một tuần — OKX cũng cung cấp các khoảng thời gian hai tuần một lần, hằng quý và hai quý một lần cho các hợp đồng tương lai.
Vì vậy, nếu Bitcoin đang giao dịch ở mức 10.000 USD hôm nay và Adam tin rằng giá sẽ cao hơn vào tuần tới, anh ấy có thể mở vị thế mua với tối thiểu một hợp đồng (mỗi hợp đồng BTC trị giá tương đương 100 USD) trên thị trường hợp đồng futures hằng tuần của OKX.
Khi ai đó mua và nắm giữ Bitcoin (mua long), họ đang tin rằng giá sẽ tăng cao hơn, nhưng không thể kiếm được lợi nhuận nếu giá giảm. Bán short, hoặc bán tài sản hôm nay với kỳ vọng giá tài sản sẽ giảm vào ngày mai là cách nhà giao dịch kiếm lời từ việc giá giảm.
Trong ví dụ này, chúng ta sẽ giả định Adam mở 100 hợp đồng vị thế mua (100 x 100 USD = 10.000 USD), thể hiện chung cam kết của Adam là mua 1 BTC vào ngày thanh toán vào tuần tới (15:00 thứ Sáu hằng tuần trên OKX, theo giờ Việt Nam) với mức giá đó - 10.000 USD.
Mặt khác, chúng ta có Robbie, người tin rằng giá Bitcoin sẽ thấp hơn 10.000 USD vào tuần tới và muốn bán short. Robbie cam kết bán 100 hợp đồng, hoặc 1 BTC, vào ngày thanh toán tuần tới với mức giá đã thỏa thuận là 10.000 USD.
Adam và Robbie được kết nối với nhau trên sàn giao dịch và trở thành hai bên ký kết hợp đồng futures: Adam cam kết mua 1 BTC với giá 10.000 USD và Robbie cam kết bán 1 BTC với giá 10.000 USD khi hợp đồng đáo hạn.
Giá Bitcoin một tuần sau, vào ngày thanh toán, sẽ quyết định liệu hai nhà giao dịch này lời hay lỗ.
Một tuần trôi qua và Bitcoin đang giao dịch ở mức 15.000 USD. Điều này có nghĩa là Adam, người đồng ý mua 1 BTC với giá 10.000 USD, thu được lợi nhuận từ hợp đồng của mình, kiếm được 5.000 USD. Adam, như đã thỏa thuận, chỉ cần trả 10.000 USD cho 1 BTC, anh ta có thể bán 1 BTC ngay lập tức với giá trị thị trường hiện tại là 15.000 USD.
Mặt khác, Robbie mất 5.000 USD vì phải bán 1 BTC của mình với giá đã thỏa thuận là 10.000 USD, mặc dù hiện tại BTC có giá 15.000 USD.
Tùy thuộc vào tài sản Adam và Robbie đã sử dụng, OKX thanh toán hợp đồng bằng stablecoin Tether (USDT) hoặc BTC, ghi có vào tài khoản của Adam hoặc Robbie với lãi lỗ đã thực hiện.
Vì hợp đồng tương lai phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư, nên các chỉ báo như Tỷ lệ Long/Short BTC có thể cung cấp cái nhìn tóm lược về tâm lý chung. Tỷ lệ Long/Short BTC, so sánh tổng số người dùng có vị thế mua với người dùng có vị thế bán, trong cả hợp đồng tương lai và hợp đồng hoán đổi vĩnh cửu.
Khi tỷ lệ là 1, số lượng người đang nắm giữ vị thế mua và bán bằng nhau (tâm lý thị trường trung lập). Tỷ lệ cao hơn 1 (nhiều vị thế mua hơn so với vị thế bán) cho thấy kỳ vọng thị trường tăng giá, trong khi tỷ lệ thấp hơn 1 (nhiều vị thế bán hơn vị thế mua) cho thấy kỳ vọng thị trường giảm giá.
Tại sao mọi người mua và bán BTC thông qua hợp đồng tương lai?
Tại sao người dùng lại tham gia hợp đồng tương lai để mua hoặc bán Bitcoin thay vì giao dịch BTC trực tiếp trên thị trường giao ngay? Nhìn chung, câu trả lời cho điều này là quản lý rủi ro và đầu cơ.
Quản lý rủi ro
Hợp đồng tương lai từ lâu đã được sử dụng bởi những người nông dân đang tìm cách giảm thiểu rủi ro và quản lý dòng tiền bằng cách đảm bảo nhận được cam kết về sản phẩm của mình trước thời hạn, với mức giá đã thỏa thuận trước. Vì sản phẩm nông nghiệp có thể mất thời gian chuẩn bị nên nông dân muốn tránh sự biến động giá thị trường và những điều không chắc chắn trong tương lai.
Sự biến động và thay đổi giá của Bitcoin cũng đòi hỏi việc chủ động quản lý rủi ro, đặc biệt đối với những người dựa vào tài sản kỹ thuật số để kiếm nguồn thu nhập đều đặn.
Doanh thu của thợ đào phụ thuộc vào giá Bitcoin và chi phí hằng tháng của họ. Trong khi giá Bitcoin có thể biến động dữ dội mỗi ngày, chi phí phần lớn vẫn cố định, gây khó khăn cho việc dự đoán chắc chắn thu nhập.
Hơn nữa, sự cạnh tranh ngày càng gia tăng trong lĩnh vực khai thác coin tạo ra những thách thức mới không liên quan đến giá, chẳng hạn như dư thừa phần cứng do độ khó tăng lên. Cách duy nhất để thợ đào tiếp tục hoạt động trong môi trường như vậy với rủi ro tối thiểu là phòng ngừa rủi ro bằng các công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai.
Đầu cơ
Tuy nhiên, quản lý rủi ro hoặc phòng ngừa rủi ro khác với đầu cơ, đây cũng là một trong những yếu tố chính thúc đẩy giao dịch hợp đồng tương lai Bitcoin. Vì các nhà giao dịch và đầu cơ muốn kiếm lời từ biến động giá theo cả hai hướng (lên hoặc xuống), nên họ cần có khả năng đặt cược theo từng hướng — mua long hoặc bán short.
Hợp đồng tương lai giúp người dùng bi quan tác động lên tâm lý thị trường, một hiện tượng được Ngân hàng Dự trữ Liên bang San Francisco thảo luận chi tiết trong nghiên cứu của mình với tiêu đề Cách Giao Dịch Hợp Đồng Tương Lai Thay Đổi Giá Bitcoin.
Cuối cùng, hợp đồng tương lai Bitcoin phổ biến vì cho phép sử dụng đòn bẩy, trong đó nhà giao dịch có thể mở vị thế lớn hơn số tiền nạp của mình, miễn là họ duy trì tỷ lệ ký quỹ hợp lý — do sàn giao dịch xác định. Việc sử dụng đòn bẩy không làm thay đổi bất kỳ điều kiện nào liên quan đến công cụ phái sinh và chỉ được dùng để tăng cường rủi ro cũng như phần thưởng.
Khi thị trường tăng giá, hợp đồng tương lai tăng giá trị và có thể bán với giá cao hơn giá giao ngay, và ngược lại. Sự chênh lệch này, được gọi là cơ sở, là chỉ báo hữu ích khác nhằm đánh giá tâm lý thị trường.
Khi cơ sở dương (giá tăng), nghĩa là giá hợp đồng tương lai cao hơn giá giao ngay thực tế. Khi cơ sở âm (giá giảm), điều đó cho thấy giá hợp đồng tương lai thấp hơn giá giao ngay.
Hợp đồng tương lai vĩnh cửu hoặc hoán đổi vĩnh cửu BTC
Ngoài hợp đồng tương lai tiêu chuẩn đã thảo luận ở trên, thị trường Bitcoin cũng hỗ trợ hợp đồng hoán đổi vĩnh cửu, là hợp đồng tương lai không có ngày đáo hạn.
Vì không có ngày thanh toán nên cả hai bên đều không phải mua hoặc bán. Thay vào đó, người dùng được phép giữ vị thế ở trạng thái chờ khớp miễn là tài khoản của họ có đủ BTC (tiền ký quỹ) để thực hiện.
Tuy nhiên, trái ngược với hợp đồng tương lai tiêu chuẩn có giá của hợp đồng và tài sản cơ sở dần tương đương nhau khi hợp đồng đáo hạn, hợp đồng vĩnh cửu không có ngày tham chiếu như vậy trong tương lai. Hợp đồng tương lai vĩnh cửu hoặc hoán đổi vĩnh cửu sử dụng cơ chế khác để hợp nhất giá định kỳ, gọi là tỷ lệ funding.
Mục đích của tỷ lệ funding là nhằm giữ cho giá hợp đồng phù hợp với giá giao ngay của tài sản cơ sở, tránh độ sai lệch lớn.
Cần lưu ý rằng tỷ lệ funding là khoản phí được thỏa thuận giữa hai bên trong hợp đồng (các bên mua và bán) — không phải phí do sàn giao dịch thu.
Ví dụ, nếu giá trị của hợp đồng vĩnh cửu tiếp tục tăng, tại sao những người bán short (thuộc bên bán) lại tiếp tục giữ một hợp đồng chờ khớp vô thời hạn? Tỷ lệ funding giúp cân bằng tình huống như trên. Tỷ lệ funding tự thay đổi và do thị trường xác định.
Hợp đồng hoán đổi vĩnh cửu BTC hoạt động như thế nào?
Ví dụ: nếu hợp đồng hoán đổi vĩnh cửu được giao dịch ở mức 9.000 USD nhưng giá giao ngay của BTC là 9.005 USD, tỷ lệ funding sẽ âm (để bù đắp chênh lệch giá). Tỷ lệ funding âm có nghĩa là người nắm giữ vị thế bán phải trả tiền cho người nắm giữ vị thế mua.
Ngược lại, nếu giá của hợp đồng cao hơn giá giao ngay, tỷ lệ funding sẽ dương — người nắm giữ hợp đồng vị thế mua phải trả tiền cho người nắm giữ hợp đồng vị thế bán.
Trong cả hai trường hợp này, tỷ lệ funding thúc đẩy việc mở vị thế mới, từ đó có thể đưa giá hợp đồng đến gần hơn với giá giao ngay.
Các khoản thanh toán tỷ lệ funding được thực hiện 8 giờ một lần trên hầu hết sàn giao dịch, bao gồm cả OKX, miễn là người nắm giữ hợp đồng giữ vị thế của mình ở trạng thái chờ khớp. Mặt khác, lãi & lỗ được ghi nhận tại thời điểm thanh toán hằng ngày và được tự động ghi có vào tài khoản của chủ sở hữu.
Dữ liệu tỷ lệ funding, hiển thị như bên dưới, có thể được sử dụng để nhanh chóng đánh giá xu hướng và hiệu suất của thị trường trong bất kỳ khoảng thời gian nào. Một lần nữa, tỷ lệ funding dương cho thấy thị trường nhìn chung tăng giá — giá hợp đồng hoán đổi cao hơn giá giao ngay. Tỷ lệ funding âm cho thấy tâm lý giảm giá, nghĩa là giá hợp đồng hoán đổi thấp hơn giá giao ngay.
Quyền chọn Bitcoin
Giống như hợp đồng tương lai Bitcoin, quyền chọn cũng là sản phẩm phái sinh theo dõi giá Bitcoin theo thời gian. Tuy nhiên, không giống như hợp đồng tương lai tiêu chuẩn — trong đó hai bên đồng ý về ngày và giá để mua hoặc bán tài sản cơ sở — với quyền chọn, bạn thực sự mua “quyền chọn” hoặc quyền mua hoặc bán tài sản ở một mức giá đã định trong tương lai.
Mặc dù quyền chọn tiền mã hóa ra đời trễ hơn so với hợp đồng tương lai, nhưng trong tháng này, quyền chọn Bitcoin đã đạt mức cao nhất mọi thời đại là hơn 1 tỷ USD tính theo Hợp đồng mở (OI). OI biểu thị tổng giá trị (thường là USD) của các hợp đồng quyền chọn hiện chưa thanh toán. Hợp đồng mở ngày càng tăng thường cho thấy dòng vốn mới đổ vào thị trường.
Quyền chọn mua và Quyền chọn bán
Có hai loại hợp đồng quyền chọn, quyền chọn mua và quyền chọn bán. Quyền chọn mua cung cấp cho chủ sở hữu quyền mua tài sản cơ sở vào một ngày đã định (đáo hạn) và quyền chọn bán cho chủ sở hữu quyền bán tài sản đó. Mỗi quyền chọn, tùy thuộc vào các điều kiện liên quan, có giá thị trường, được gọi là phí quyền chọn.
Hợp đồng quyền chọn cũng có hai loại, kiểu Mỹ và kiểu châu Âu. Quyền chọn kiểu Mỹ có thể được thực hiện - nghĩa là người nắm giữ mua hoặc bán - vào bất kỳ thời điểm nào trước ngày đáo hạn, trong khi quyền chọn kiểu Châu Âu chỉ có thể được thực hiện vào ngày đáo hạn. OKX hỗ trợ quyền chọn kiểu châu Âu.
Sở hữu quyền chọn có nghĩa là nếu người nắm giữ quyết định không thực hiện quyền mua hoặc bán của họ vào ngày đáo hạn, thì hợp đồng sẽ mất hiệu lực. Người nắm giữ không cần phải thực hiện quyền mua hoặc bán, nhưng họ sẽ mất phí quyền chọn — mức giá mà họ đã trả cho hợp đồng.
Quyền chọn cũng được thanh toán bằng tiền mặt để thuận tiện giao dịch, nhưng tồn tại những rủi ro rất khác so với hợp đồng tương lai. Với hợp đồng tương lai, không có giới hạn rủi ro và phần thưởng đối với một trong hai bên giao dịch (giá Bitcoin có thể biến động theo mọi hướng trước khi thanh toán). Nhưng với quyền chọn, người mua có tiềm năng lợi nhuận không giới hạn và tổn thất hạn chế, trong khi người bán quyền chọn có tổn thất tiềm ẩn không giới hạn và lợi nhuận rất hạn chế (theo như giải thích bên dưới).
Hợp đồng quyền chọn Bitcoin hoạt động như thế nào?
Nếu Bitcoin đang giao dịch ở mức 10.000 USD ngày hôm nay và lần này, Robbie tin rằng giá sẽ cao hơn vào một ngày nhất định trong tương lai (giả sử một tháng sau), anh ấy có thể mua một quyền chọn mua. Quyền chọn mua của Robbie có giá thực hiện (giá mà BTC có thể được mua trong tương lai) là 10.000 USD trở xuống.
Nếu một tháng sau Bitcoin giao dịch ở mức 15.000 USD, Robbie có thể thực hiện quyền chọn mua của mình và mua Bitcoin với giá 10.000 USD để kiếm lợi nhuận ngay lập tức. Ngược lại, nếu sau một tháng Bitcoin giao dịch ở mức 9,000 USD, Robbie có thể để quyền chọn của mình hết hiệu lực.
Tuy nhiên, chúng ta chưa xem xét phí quyền chọn trong cả hai trường hợp này. Phí quyền chọn là số tiền Robbie sẽ trả để mua quyền chọn mua — giá thị trường của quyền chọn. Nếu phí quyền chọn là 1.500 USD, Robbie sẽ trả 1.500 USD hôm nay để có quyền mua Bitcoin với giá 10.000 USD một tháng sau đó.
Điều này có nghĩa là, đối với Robbie, giá hòa vốn thực sự là 10.000 USD + 1.500 USD = 11.500 USD — vì vậy Robbie cần BTC cao hơn 11.500 USD để kiếm được lợi nhuận. Nếu Robbie để quyền chọn của mình hết hiệu lực, anh ta sẽ chỉ mất phí quyền chọn 1.500 USD.
Vì vậy, trên thực tế, trong khi tiềm năng kiếm lời của Robbie là không giới hạn (hoặc chỉ bị giới hạn bởi giá Bitcoin), tổn thất của Robbie bị giới hạn bởi phí quyền chọn mà anh đã trả. Trong bất kỳ trường hợp nào, Robbie cũng không thể chịu lỗ nhiều hơn phí quyền chọn trong hợp đồng này.
Tiếp đến là Adam, người tin rằng giá Bitcoin sẽ giảm trong tháng tới. Adam có thể mua một quyền chọn bán với giá thực hiện là 10.000 USD. Điều này nghĩa là, Adam sẽ có quyền chọn bán Bitcoin với giá 10.000 USD vào tháng sau, bất kể giá giao ngay là bao nhiêu.
Sau một tháng, nếu Bitcoin được giao dịch thấp hơn 10.000 USD, giả sử ở mức 8.000 USD, Adam sẽ kiếm được lợi nhuận bằng cách thực hiện quyền chọn của mình - bán BTC với giá cao hơn 2.000 USD so với giá thị trường. Nếu BTC đang giao dịch cao hơn 10.000 USD, anh ấy có thể để quyền chọn của mình hết hiệu lực.
Adam cũng sẽ phải trả phí quyền chọn để mua quyền chọn này, và giống như Robbie, phí quyền chọn cũng là số tiền tối đa mà anh ấy mạo hiểm trong hợp đồng này.
Mặt khác, chúng ta có những người bán quyền chọn hoặc người viết hợp đồng, là đối tác của Robbie và Adam và đã đồng ý bán cho họ quyền chọn mua cũng như quyền chọn bán tương ứng. Về cơ bản, người bán quyền chọn hứa hẹn sẽ bán và mua BTC theo yêu cầu, để đổi lấy phí quyền chọn do Robbie và Adam chi trả.
Xét về rủi ro, người bán quyền chọn có lợi nhuận bị giới hạn bởi phí quyền chọn mà họ tính, nhưng tổn thất tiềm ẩn thì không giới hạn, vì họ sẽ phải mua hoặc bán BTC nếu thực hiện quyền chọn, bất kể chênh lệch giữa giá giao ngay và giá thực hiện là bao nhiêu. Điều này có thể được giải thích thêm thông qua chế độ xem Thị Trường Quyền Chọn Bitcoin OKX bên dưới.
Quyền chọn mua và quyền chọn bán có ngày đáo hạn vào 25/09/2020 được hiển thị trong biểu đồ trên. Vòng tròn màu xanh biểu thị các hợp đồng quyền chọn có giá thực hiện là 11.000 USD, nghĩa là người nắm giữ quyền chọn mua cho hợp đồng này sẽ có thể mua Bitcoin với giá 11.000 USD vào ngày 25/09, trong khi người nắm giữ quyền chọn bán sẽ có thể bán Bitcoin với giá tương tự. Các vòng tròn màu xanh lá cây và màu đỏ biểu thị giá đánh dấu, đây là chỉ báo dựa trên giá trị trung bình về định giá thị trường, trong khi dữ liệu “Bid1” và “Ask1” phản ánh giá chào bán hiện tại của thị trường.
Nếu hôm nay Robbie mua quyền chọn mua này, anh ấy sẽ trả giá chào bán tốt nhất – là $1.373,08 trong ảnh chụp màn hình phía trên – đây là phí quyền chọn để Robbie có quyền mua Bitcoin ở mức $11.000 vào ngày 25/09. Tương tự, Adam sẽ trả 2.712,90 USD để mua quyền chọn bán của mình để có quyền bán Bitcoin với giá 11.000 USD vào ngày 25/09.
Sự khác biệt về phí quyền chọn này thể hiện tâm lý thị trường, trong đó đối tác đồng ý mua Bitcoin của Adam tin rằng đó là phi vụ cá cược rủi ro hơn so với bên đồng ý bán cho Robbie.
Hợp Đồng Mở Theo Giá Thực Hiện là dữ liệu có thể cho thấy triển vọng của thị trường ngay lập tức, thể hiện trong biểu đồ dưới đây.
Biểu đồ này hiển thị giá trị (tính bằng BTC) của quyền chọn chưa đáo hạn (quyền chọn mua + quyền chọn bán) ở các mức giá thực hiện khác nhau. Bạn có thể thấy hầu hết nhà giao dịch đều có hợp đồng quyền chọn với giá thực hiện là 10.125 USD, tiếp đến là 7.250 USD và 11.250 USD. Dữ liệu này nhấn mạnh ba mức giá thực hiện phổ biến nhất, đang áp dụng đối với Bitcoin — và khoảng giá dự kiến trong tương lai gần.
Tại sao mọi người mua và bán BTC thông qua hợp đồng quyền chọn?
Hợp đồng quyền chọn, giống như hợp đồng tương lai, cũng là công cụ quản lý rủi ro, nhưng có phần linh hoạt hơn vì không đòi hỏi người mua thực hiện bất kỳ nghĩa vụ nào.
Một lần nữa, chúng ta có thể thảo luận về thợ đào Bitcoin, bên hưởng lợi tiềm năng của những hợp đồng này, nơi họ có thể mua quyền chọn bán nhằm đảm bảo tỷ lệ nhất định cho BTC đã khai thác trong tương lai. Tuy nhiên, không giống như hợp đồng tương lai khi thợ đào có nghĩa vụ bán BTC của mình bất kể với mức giá bao nhiêu, trong hợp đồng quyền chọn, họ có thể chọn không bán nếu giá Bitcoin tăng đáng kể.
Đầu cơ vẫn là lý do khác cho việc sử dụng quyền chọn, bởi chúng cho phép nhà giao dịch thận trọng đặt cược với số tiền rủi ro nhỏ hơn nhiều (phí quyền chọn) so với hợp đồng tương lai.
Công cụ phái sinh và độ uy tín của Bitcoin
Công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai và quyền chọn hỗ trợ xác định giá của tài sản cơ sở — quá trình xác định giá của thị trường — bằng cách cung cấp cho thị trường những công cụ cần thiết để thể hiện tâm lý thị trường. Chẳng hạn, vì không có công cụ phái sinh, nhà đầu tư Bitcoin phần lớn phải mua và nắm giữ chính lượng Bitcoin đó, điều này đã gây ra bong bóng Bitcoin vào năm 2017, khi giá tăng vọt lên mức cao nhất mọi thời đại.
Chỉ sau khi CME và Cboe ra mắt hợp đồng tương lai Bitcoin, những người bán short trên thị trường mới có thể làm vỡ bong bóng.
Dù sự sụp đổ sau đó và “mùa đông tiền mã hóa” năm 2018 đã tác động mạnh lên thị trường, nó cũng thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển, khi giá cả ổn định, cho phép công nghệ và sự chấp nhận một lần nữa trở lại vị thế hàng đầu.
Trong khi đó, việc ra mắt công cụ phái sinh được quản lý, chẳng hạn như Quyền chọn Bitcoin của Bakkt, đang giúp hợp pháp hóa không gian tiền mã hóa và thu hút nhà đầu tư tổ chức.
Cuối cùng, để Bitcoin trở thành loại tài sản được chấp nhận rộng rãi, nhiều người cho rằng cần có thị trường giao dịch minh bạch, khó bị thao túng.
Để đạt được điều này sẽ cần một dòng vốn mới, tăng tính thanh khoản, giảm biến động, quá trình hình thành giá tự nhiên và sự tin tưởng của các nhà đầu tư tổ chức quy mô lớn. Mỗi sản phẩm phái sinh chất lượng đều có khả năng đưa Bitcoin đến gần hơn với việc được hợp pháp hóa.
OKX Insights trình bày báo cáo phân tích thị trường, tính năng chuyên sâu và tin tức chọn lọc từ những chuyên gia tiền mã hóa.
Cách sử dụng Bot giao dịch tiền mã hóa của OKX
Cách giao dịch lô tiền mã hóa trên Thị trường Liquid của OKX
Crypto TradingView: Hướng dẫn giao dịch bằng TradingView
Chiến lược giao dịch hợp đồng futures crypto tốt nhất
